نقد و بررسی کتاب موزه هایی در باد‘دکتر مرتضی فرهادی

هنر از جمله پدیده های فرهنگی است که با پیدایش انسان امروزی (هوموساپینس – ساپینس)عمومیت پیدا کرده است و به این جهت پیدایش این پدیده بسیار مهم فرهنگی را به این نوع انسان‘ که سابقه صدهزار ساله دارد‘ نسبت داده اند. با پیدایش این نوع انسان انواع آثار هنری‘ از کنده کاری و مجسمه سازی تا نقش برجسته و نقاشی و حتی موسیقی‘ به سرعت رایج گردیده است. هنرکده کاری از جمله هنرهایی است که شاید بتوان آن را نمونه مشخص یک هنرجهانی دانست. سابقه آن بیش از سایر هنرهاست. این هنر نخستین جلوه های شناخته شده حساسیت هنری و زیباشناختی نیاکان ماست که بسیاری از نقاط جهان مشاهده شده است. قدیمیترین آثار آن را بر روی سنگ شناسایی کرده اند و از آن جهت است که به هنر صخره ای نیز معروف شده است. صاحبنظران بر این عقیده اند که چنین هنری بی گمان یکی از کهن ترین و رایجترین شکل بیان فرهنگی است که همه نقاط جهان‘ از افریقا تا آسیا و اقیانوسیه و از اروپا تا امریکا را مسخر کرده است. ایران هم یکی از کشورهایی است که آثارچنین هنری را ارایه کرده است. تقریباً در سرتاسر کشور پهناور‘ آثار بسیار متنوع و کم نظیر هنر صخره ای شناسایی شده اند. این هنر همچنان از جمله هنرهای زنده و پویا در بسیاری از مناطق جهان است و به نظر نمی رسد که در ایران هم به پایان عمر خود رسیده باشد. آثار و نشانه های به دست آمده از انسانهای شکارورز اوایل دوره پارینه سنگی جدید حاکی از آن است که تقریباً بلافاصله پس از تسخیر و گسترش انسان مدرن به عنوان تنها انسان موجود بر روی کره زمین‘ که از حدود چهل هزار سال پیش آغاز گردیده است‘ تمامی صور هنرهای تجسمی‘ یکی پس از دیگری ظاهر شده است. این انسانها در حالی که حرفه اصلیشان شکار و گردآوری خوراک و شیوه زندگیشان کوچندگی و اقتصادشان هنوز کاملاً مصرفی و ساختار اجتماعی شان مبتنی بر جامعه قبیله ای بوده است‘ با این همه آثار هنری بسیار جالبی از خود به جای گذاشته اند. این آثار هنری علاوه بر کمیت و کیفیت قابل توجه‘ بسیار اسرارآمیز و در عین حال معنی دار به نظر می رسند. کیفیت این آثار و همچنین ابهامات موجود در آنها گاهی به حدی اعجاب آور و پیچیده است که در موارد بسیاری درک صحیح و دقیق آنها متخصاصان و صاحبنظران را مشکلات پیچیده ای رو به رو کرده است. بی تردید‘ مطالعه و شناخت اولین قدمهایی که نخستین هوموساپینس ها در ایجاد آثار هنری برداشته اند و تعیین جایگاه جوامع پیش از تاریخ و همچنین بررسی سیر تحول آن از ابعاد مختلف‘ از ابتدایی ترین مراحل تا آغاز دوران تاریخی و حتی بعد از آن و همچنین جوامع ابتدایی‘ دارای اهمیت ویژه ای است. به همین دلیل مردم شناسی معروفی چون آندره لورواگون درباره هنر پیش از تاریخ و کلودلوی – استروس درباره جوامع ابتدایی و ... در این زمینه دارای پژوهشهای ارزنده ای هستند و به نتایج شگفت آوری دست پیدا کرده اند.